Bir Şehzadenin Hâtırâtı Vatan ve Menfâda Gördüklerim ve İşittiklerim (1. hamur)

Osmanlı şehzadesi Ali Vâsıb Efendi, Yapı Kredi Yayınları’ndan çıkan Bir Şehzadenin Hâtırâtı Vatan ve Menfâda Gördüklerim ve İşittiklerim kitabında vatanından uzakta geçen yarım yüzyıllık sürgün hayatını anlatıyor. Kitapta sürgündeki Osmanlı hanedanı üyelerinin yaşamlarına da ışık tutan Ali Vâsıb Efendi, vatanındayken yaşadığı saltanat dönemini ve sonrasındaki sürgün hatıralarını yazan tek şehzade.

Bir Osmanlı şehzadesinin çocukluktan gençliğe yaşamını ve sürgün yıllarında Osmanlı hanedanı üyelerinin hayatlarının anlatıldığı bu kitap, tarih yazınımıza önemli bir katkı.

ÖNSÖZ

Sevgili babam ne bir yazar, ne de bir tarihçiydi; 60’lı yaşlarına geldiğinde, Osmanlı harfleriyle hatıralarını kaleme aldı. 1961’den 1972’ye kadar süren on bir senelik yazma süresi içinde, geçmişine dönüp elli sene öncesine varan hadiseleri nakletti. Doğduğu 1903 senesinden başlayarak yarım asırlık bir dönemi ihtiva eden hikâyesi 1950’lerde son buldu. Ben de şimdi, kendisi yaşasaydı 100 yaşında olacağı bu günlerde, bu satırları yazmaya başlıyorum.
Babam vatanında saltanat dönemi ve sonra sürgün hatıralarını yazan tek şehzadedir. 1983’te vefat ettiğinde, Osmanlı devletinin son senelerini memlekette yetişkin olarak geçiren hiçbir şehzade artık hayatta kalmamıştı. Hatıraları bu bakımdan da mühimdir. Filvaki yaşları en yakın olan babamdan genç diğer beş şehzade babamdan önce vefat etmişlerdi. Sürgüne gönderildiklerinde babam 20 yaşını geçmiş bir delikanlı idi ve aile reisi olarak yerine geçecek olan Mehmed Orhan Efendi ise o tarihte  14 yaşında bir çocuk idi.
Ben 1958 sonbaharında Mısır’dan ayrılıp tahsilimi sürdürmeye İngiltere’ye gittikten sonra, babam hatıralarını 1935’ten beri ikamet ettiği İskenderiye’de yazmaya başlamış. Hatıralarını yazdığını duyan bütün tanıdıkları kendisinin böyle bir teşebbüste bulunacağını hiç beklemediklerini bildirdiler. Hatıralarını bana ithaf etmesine rağmen, babam onları bana teslim etmedi; hayattayken hatıralarını okuttuğu tek kişi de annem oldu. Babamın vefatından sonra, hatıraları annem kendi vefatına kadar Mısır’daki evinde muhafaza etti.
Kitabı yayına hazırlamak için bazı olayların kronolojisini düzeltmek amacıyla malzemeyi tertibe soktum. Yabancı kişi ve yer isimlerini çözdüm. Kitapta kullanılan unvanlara ışık tutmak ve Osmanlı sülalesinin ananelerini ve âdetlerini perspektife oturtmak için babamın yazdığı “Tarihî Geçmiş ve Usul-i Saltanat” ile “Lakaplar” bölümlerindeki ayrıntılı ifadesini özetledim.
Kitapta bahsi geçen bazı vakalarla alakalı belgeleri Ekler bölümünde topladım. Okuyucunun bu kitapta sözü geçen kişilerin bütün Osmanlı hanedanı çerçevesinde aralarındaki irtibatı anlayabilmesi için, kitabın sonuna Osmanlı Hanedanı ve Şecereler bölümünü ekledim. Bunlar, sülalenin şahısları hakkında bazı temel vakıaları da bildirmektedir.
Kitabın aile ferdleri açısından çok geniş bir yelpazesi olduğunu özellikle vurgulamak istiyorum: 1924 Martında sürgüne gönderilen aile âzâları ve mensuplarının listesini de kitaba koydum ve bu listedeki 37 şehzadenin 35’i ve 42 sultanın 38’i babamın hatıralarında yer almaktadırlar. Metne eklenen dipnotlar ile fotoğrafların seçimi ve alt yazıları da benimdir.
Osmanlı harflerini, özellikle de el yazısını yeterli derecede okuyamadığımdan, İstanbul’daki Osmanlı Arşivi’nden Seyyid Ali Kahraman Bey’in yardımına başvurdum. Orijinal metni Latin alfabesine büyük bir başarıyla çevirdiğinden kendisine ebediyyen müteşekkirim. Ayrıca sevgili arkadaşlarım İlter Doğan, Nihat Özbudun  ve akrabam Profesör Edhem Eldem’e de bana sağladıkları değerli yardımları için müteşekkirim. Bu kitapta kullanılan fotoğrafların büyük çoğunluğu benim arşivimdendir. Ancak akrabalarımdan birkaç tane ve IRCICA’dan iki resim kullandım, buna imkân verdikleri için onlara minnettarım. Ayrıca, bu kitabın yayımlanmasında emeği geçen bütün Yapı Kredililer’e teşekkür ederim.

Osman Osmanoğlu