Bienallerin Ardından

2016’NIN İLK SAYISINDA SANATLA İLGİLİ MESELELERİ İRDELEMEYE DEVAM EDİYORUZ. SANAT ÜRETİMİ SANATÇI, TOPLUM, GEÇMİŞ, ŞİMDİ, GELENEK VE YENİLİK GİBİ SON DERECE GENİŞ KAVRAMLARIN YELPAZESİ ALTINDA AMA DİKKATLE BAKILDIĞINDA ANLAMI VE DEĞERİ KENDİ ÇİZDİĞİ ÇERÇEVELER İÇİNDE BELİREN BİR FAALİYET.

HER ESERİN, HER SERGİNİN VE TABİİ Kİ HER YAZININ İDDİASI REFERANSINI ALDIĞI VEYA REFERANS YARATTIĞI ÖLÇÜDE ETKİLEYİCİ. ZATEN BU NEDENLE SANAT ESERLERİNİN VE ÜRETİMİNİN ESAS GÜCÜ, YAPILDIĞI ZAMANDAN ZİYADE YILLAR, HATTA ONYILLAR SONRA ANLAŞILABİLİYOR. BİR ESERİN, ÇALIŞMANIN DEĞERİNİ PEK ÇOK KRİTER, PEK ÇOK BİLEŞEN BELİRLİYOR. ZATEN TAM DA BU NEDENLE SANAT, İNSANIN ANLAM ARAYIŞINDAKİ EN HEYECAN VERİCİ FIRSATLARDAN BİRİ.

Önceleri İnternetin, gerçekliğine çok da inanılmayan karakterlerin buluştuğu sanal bir alan olduğu düşünülürdü. Bugünün dünyasında ise durum pek de böyle değil. Çevrimiçi ve çevrimdışı ayrımı yapmadan hayatının büyük bir bölümünü İnternet ortamında geçiren, gerçek dünya ve sanal dünya kimliği yerine yalnızca tek bir kimliğe sahip “dijital yerliler” aynı zamanda bu ortamda alışveriş yapan, iletişim kuran, âşık olan, öğrenen ve eğlenen bir nesli de temsil ediyor. Artık İnternet ne ayrı bir kültür ne de ayrı bir yaşam. İnternetin sanal mı yoksa gerçek mi olduğu tartışması ise her geçen gün daha anlamsız bir hal alırken, İnternetin parçaları olan gelenekler, deyimler, imgeler ve mem’ler1 günlük hayatın ve kültürün ta kendisi olmaya devam ediyor.

Elbette İnternetin içinde bulunduğu güncel durumu anlamak yeni düşünce biçimlerinin gerekliliğini de beraberinde getirdi. Bu anlamda, 2000’li yıllarda ortaya çıkan post-İnternet çağdaş kültürün incelenmesi ve anlaşılmasına yönelik yeni araçlar ortaya koymuş, her geçen gün genişleyen bir alanda etkinliğini artırmaya, sanatçıları ve pratiklerini etkilemeye devam etmiştir. Teknik temellerini posta sanatı ve net.art gibi ağların manipülasyonu üzerine dayalı hareketlerden alırken, düşünsel temellerini kavramsal sanatın fikir, dematerialization ve talimat merkezli yapısından alan post-İnternet elbette kendinden önceki birikimden bağımsız bir şekilde ortaya çıkmamıştır. Yeni medya, siber performans ve dijital sanat ile birçok noktada birleşse de, post-İnternet, “özellikle sanat bağlamında, tüm çağdaş sanatın İnternet aracılığı ile dijitalleşmesi ya da merkezsizleşmesi olarak anlaşılamaz ... bu yönüyle de bir kategori ya da akım değil durum olarak görülmelidir.”

Devamı bu sayıda...

Šejla Kameri´c’in Kırmızısız Geçen 1395 Gün (2011) adlı filmi, Bosna Savaşı’ndan sağ kurtulan yönetmenin 2 Mayıs 1992’de başlayıp 26 Şubat 1996’da sona eren Saraybosna kuşatması altında “ölümle burun buruna yaşadığı” 1395 günlük dönemin zorluklarla dolu tecrübesini görselleştiren sıradışı bir otobiyografik film. Arnavut sanatçı Anri Sala ile birlikte Amerikalı bestekâr ve orkestra şefi Ari Benjamin Meyers’in de katkılarıyla tek bir film yapma hedefiyle başlayan proje, sonradan Kameri´c ve Sala arasındaki uzlaşmazlık sebebiyle, aynı ismi taşıyan, aynı mekânlarda geçen, aynı aksiyon çizgisini takip eden, aynı Saraybosnalıların oynadığı yaklaşık birer saat uzunluğunda iki ayrı filmle sonuçlandı. “Şehir senfonisi” film türünün alışılmadık bir örneği olarak da görebileceğimiz bu sinema eseri, Keskin Nişancılar Vadisi adıyla da bilinen Ulica Zmaja od Bosne’de keskin nişancıların yayaları keklik gibi avlayabildiği tekinsiz bir şehir manzarası sunar. Bosna Savaşı patlak verdiğinde henüz 13 yaşında bir genç kız olan Šejla Kameri´c, Saraybosna kuşatmasının ikinci yılında babasını böyle bir atmosferde savaşa kurban verir. Kendi ölme ihtimali karşısında duyduğu dehşet ve sevdiği bir başkasının ölümü karşısında duyduğu büyük ıstırap, sanatçının hayatının geri kalanına damgasını vurur ve hem bireysel kimliğinin hem de sanat faaliyetinin şekillenmesinde büyük bir rol oynar. Bu yüzden Kameri´c, video sanatı ve filmden enstalasyon sanatı  ve kitap tasarımına kadar birçok medyumda sıklıkla hayat ve ölüm, sağ kurtulma ve tanıklık, yerinden edilme ve menfi miras, tarihî adalet ve hafıza temaları etrafında eserler üretir. “Sağ kurtulan” ve “tanık” kimliği, sanatçının Bosna Savaşı’ndan sonraki hayatını tarif eden en önemli unsur olarak öne çıkar.

Devamı bu sayıda...

Bu metni yazmamızın nedeni, Avrupa’nın çeşitli ülkelerinde yer alan tarihi, arkeolojik ya da antropolojik müzelerde gezerken her seferinde bize bir gölgenin, bir tür rahatsızlık duygusunun eşlik ettiğini fark etmemiz oldu. Eşlikçimiz, kurulduğu eski tarihlerden bugüne dek müzede ikamet etmeye devam eden kolonyal hayaletti. Politik hassasiyeti güçlü, algıları açık olan müze ziyaretçileri, müzedeki varlığı kanıksanmış bu kadim ruhun yansımasını halen vitrinlerin camlarından görebilirler. Bu beyaz, Batılı, erkek hayalet; sergilenen “kültür”lerle onu izleyenler arasında oldukça sorunlu bir ilişki kurulmasına yol açıyor; kendi bakış açısını dayatarak sadece antropolojinin değil, bütün insan bilimlerinin çoktan geride bıraktığı bir zihniyeti her gün yeniden üretip pekiştiriyor.

Sergileme, tıpkı sınıflandırma (taksonomi) gibi, başlıbaşına bir politik eylem alanı oluşturur. Yani, bir poetikası olduğu kadar, bir politikası da vardır. Kültür tüketicilerinin ilk aşamada kurucu/düzenleyici erk odağına maruz kalma hali, sergilenen kültürel ürünler ile özgür bir ilişkiye girme olanağını ellerinden alarak onları tek yönlü bir “alımlama” ilişkisine mecbur bırakır. Neticede ortaya çıkan durum asimetrik ve tek merkezlidir.

Devamı bu sayıda...