Gönüllü Sürgünden Zorunlu Sürgüne – Bütün Eserleri

Türk düşünce dünyasında ve siyasi tarihimizde özel bir yeri olan Prens Sabahaddin’e ait bütün kitap, broşür, makaleler ve bazı önemli röportajlar bir araya getirildi. Dönemin Osmanlıca, İngilizce ve Fransızca kaynakları taranarak ve Türkiye’deki belli başlı kütüphanelerin yanı sıra Fransa ve İngiltere’de arşiv ve kütüphanelerden yararlanarak hazırlanan Prens Sabahaddin’nin “Bütün Eserleri” önemli bir boşluğu dolduracak.

Sultan Abdülhamîd Han-ı Sânîye Arîza* Efendimiz, İstanbul’dan çıkmamızı müteakib pederimiz tarafından hâkipây-i seniyyelerine takdim edilen mektupta bu azimetin ilcaat-ı zamanın nasıl bir tesir-i mücbiri altında vukua geldiği muhtasaran beyan edilmişti. Maruzât-ı mezkûreyi sebt ü tezkâr eden kalemin yegâne saiki derin bir hiss-i samimiyet idi. Vâ-esefâ ki bir vatanperverin, bir hâdim-i insaniyetin samim-i vicdanından yükselen bu metâlib-i muhikkaya karşı o samimiyette bir mukabeleye intizar ümidi bugün artık sönmek üzere bulunuyor!.. Mektub-ı sâbıka bir lahika teşkil edecek olan şu ikinci ve belki de sonuncu arizamız bu ümid-i münkesiri tecdîd etmiş olsa bile pek mahdûd bir zaman için olacağını hayfâ ki şahadet-i vukuat teyîd ediyor. Nazarımızda bu arîzamızın muhatabı yirmi dört seneden beri bir istibdâd-ı muhribi meslek-i hükümranî ittihaz etmiş bir hükümdar-ı mezâlim-perver değil, altı yüz senelik bir hayat-ı ictihâd ve necabete mâlik bir hanedanın tekmil meâsir-i ma’deletine varis olması lazım gelen Osmanlı padişahıdır. Şevketpenâh! Zât-ı hümâyûnlarının beka-yı şevket ü miknetini riyasetinde bulundukları milletin devam-ı terakki ve tealisiyle kaimdir. Binaenaleyh, onun tekâmül-i ictimâiyesine hâil olan esbâbı keşfetmek ve ne suretle olursa olsun izâlesine hasr-ı gayret eylemek, doğrudan doğruya itila-yı şan-ı mülûkânenize hizmet demektir. Saadet-i zatiyesini milletin saadetinde bulan bir hükümdarın düşündüğü gibi düşünecek olursanız bu azm-i mücâhidânemizi, bu maksad-ı vatanperveranemizi takdir ve tahsin buyurmaklığınız lazım gelir. Evet; “Bir milletin mukadder olunca saadeti / Bir adle müfevvez eder hakk-ı hükûmeti” hakikat-i siyâsiyesinin hükm-i mübecceli dün olduğu gibi bugün de bâkidir.

* Mehmed Sabahaddin-Ahmed Lütfullah; “Sultan Abdülhamîd Han-ı Sânîye Ariza” Osmanlı No: 57 (1 Zilhicce 1317/1 Nisan 1900) s. 2-4.