Ibis

“Ibis”, Mısır’da bataklık alanlarda, akreplerle ve zehirli yılanlarla yaşadığı söylenen bir kuşun adıdır ve Ovidius altı yüz kırk dört dizelik şiirinde lanetler yağdırdığı düşmanını bu isimle anar. Iambus vezniyle yazılan “Ibis”, hem Ovidius’un şiirinde mitolojiyi kullanma gücünü gösteren hem de sürgün yıllarında içinde bulunduğu ruh halini resmeden en önemli eserlerinden biridir.

Ibis Üzerine

Publius Ovidius Naso’nun sürgün yeri Tomis’te kaleme aldığı bu şiirin, ozanın Roma’daki hangi düşmanını hedef alarak yazmış olduğu bilinmemektedir. Iambus vezniyle yazılmış ve toplam altı yüz kırk dört dizeden oluşan bu şiirin tek bir dizesinde bile Ovidius, düşmanının adını vermez. Buna rağmen ozanın bunca lanet yağdırarak, ölümlerden ölüm beğenmesini dilediği kişinin İskenderiye asıllı bir yazar olan Gaius Iulius Hyginus olduğu düşünülmektedir.

Gaius Iulius Hyginus, İskenderiye’den Roma’ya bir köle, belki de bir savaş esiri olarak getirilmiş ve burada imparator Augustus tarafından azat edilmiştir. Suetonius’un “De Grammaticis” (Dilbilgisi Üzerine) adlı yapıtından öğrendiğimiz kadarıyla, imparator Augustus Hyginus’u Palatinus’taki kütüphanesinin müfettişi olarak atamıştır. Hyginus eski Yunanca dilbilgini Cornelius Alexander Polyhistor’un öğrencisi ve Ovidius’un arkadaşı idi. Tarih, coğrafya ve edebiyat gibi pek çok konuda yazdığı eserler kaybolmuştur ama mitoloji konulu “Fabulae” (Öyküler) adlı eseri, daha sonraki dönemlerde kopya edildiği için günümüze kadar ulaşabilmiştir. Hyginus aynı zamanda Helvius Cinna ve Vergilius’un eserleri üzerine yorum yazan ilk kişilerden biridir. Anlaşılan o ki Ovidius’un dost olarak bildiği Hyginus, ozan sürgüne gönderildiğinde onu arkasından vurmuş, hem bizzat Ovidius’a hem de karısına kara çalmış ve hatta bir sürgün olan ozanın mallarını müsadere etmekle kendini zengin etmeye çalışmıştır. İşte bu şiirde Ovidius bu gerçeklere atıfta bulunarak, kendisinin Yunanlı ozan Kallimakhos’un izinden gideceğini ve onun Apollonios Rhodios’u hedef aldığı aynı adlı şiirindeki gibi Hyginus’u yerin dibine geçireceğini söylemektedir.

“Ibis”, Mısır’da bataklık alanlarda, akreplerle ve zehirli yılanlarla yaşadığı söylenen bir kuşun adıdır ve Ovidius’un şiirine bu adı vermesi, şiirinde hedef aldığı kişinin ülkesinin Afrika olduğunu ima etme isteği olmalıdır. Dolayısıyla ozanın altı yüz kırk dört dizelik şiirinde düşmanının adını vermeye gerek duymamasının nedeni, kendisini iyi tanıyan okuyucularının surete değil, sirete bakacaklarını ve sırrı çözebileceklerini bilmesinden başka bir şey değildir.