Metin And

Metin And 17 Haziran 1927’de İstanbul’da doğdu. Galatasaray Lisesi’ni (1946), İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi ’ni (1950) bitirdi. Bir süre İngiltere’de ve Almanya’da bulundu. Yurda dönüşte Kavaklıdere Şarapları’nda yöneticilik yapmaya; bir yandan da müzik, bale, opera, tiyatro ve edebiyat konularında yazılar yazmaya başladı. “Pazar Postası”, “Ulus” ve “Forum” ilk dönem yazılarının yayımlandığı yerlerdir. Rockefeller Vakfı’nın bursuyla bale, opera ve tiyatro eğitimi için New York’a gitti. Bir süre sonra Forum dergisini ve yayınlarını yönetmeye başladı. “Ulus” gazetesindeki yazıları 15 yıl boyunca devam etti. Kuruluşundan itibaren Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tiyatro Bölümü’nde otuz yılı aşkın bir süre öğretim görevlisi, öğretim üyesi olarak çalıştı ve 1994’te emekli oldu. Emekli olduktan sonra eski kitaplarının yeni basımları ve yeni kitaplarının hazırlanmasıyla meşgul olan And, 30 Eylül 2008’de Ankara’da öldü.

Uzun yıllar süren radyo programları hazırladı, belgesel film senaryoları yazdı. Geleneksel Türk tiyatrosunun kökenleri, etkileşimleri ve kültürel boyutları üzerinde uzmanlaştı. Batı etkisiyle gelişen Türk tiyatrosunun dönemlerini belgelere dayalı araştırmalarla ortaya koydu. Karşılaştırmalı tiyatro araştırmalarının öncülerinden biri oldu. Bazıları yabancı dillerde olmak üzere 54 kitap, 1500 kadar bilimsel inceleme, tanıtma, eleştiri yazısı ve ansiklopedi maddesi kaleme aldı. Türk Dil Kurumu Bilim Ödülü (1970), Türkiye İş Bankası Bilimsel Araştırma Ödülü (1980), Sedat Simavi Sosyal Bilimler Ödülü (1983), Fransa Hükümeti’nin “Officier de l’ordre des Arts et des Letres” nişanı (1985), İtalya Cumhurbaşkanı ’nın “Şövalyelik” nişanı (1991), Türkiye Bilimler Akademisi Hizmet Ödülü (1998) gibi pek çok ödül ve nişanlar aldı. Metin And üzerine 2007’de, 80. yaşı dolayısıyla “Metin And’a Armağan”; “TÜYAP Onur Yazarı” seçildiği için “Metin And: Dokuz Kollu Bir Oyunbaz” ve 2011’de açılan “Bir Usta Bir Dünya” sergisi kataloğu olarak “Metin And: Daima Oyun, Her Daim Oyuncu” adlarıyla, M. Sabri Koz tarafından hazırlanan üç kitap yayımlandı. Eski ve yeni birçok kitabı YKY’de basıma hazırlanıyor.

Başlıca Kitapları: “Gönlü Yüce Türk. Yüzyıllar Boyunca Bale Eserlerinde Türkler” (1958), “Kırk Gün Kırk Gece”. “Eski Donanma ve Şenliklerde Seyirlik Oyunlar” (1959), “Dionisos ve Anadolu Köylüsü” (1962), “Bizans Tiyatrosu” (1962), “Kavuklu Hamdi’den Üç Orta Oyunu: Büyücü Hoca-Fotoğrafçı-Eskici Abdi” (1962), “Ataç Tiyatroda. Ataç’ın Tiyatro Eleştirileri ve Yazıları Üzerine İnceleme” (1963, yb. 1982), “Türk Köylü Oyunları” (1964), “Geleneksel Türk Tiyatrosu. Kukla Karagöz Ortaoyunu” (1969), “Meşrutiyet Döneminde Türk Tiyatrosu” (1908-1923) (1971), “Tanzimat ve İstibdat Döneminde Türk Tiyatrosu (1839-1908)” (1972), “Oyun ve Bügü. Türk Kültüründe Oyun Kavramı” (1974, genişletilmiş yb. 2003), ““Osmanlı Tiyatrosu”. Kuruluşu Gelişimi Katkısı” (1976, genişletilmiş yb. 1999), “Dünyada ve Bizde Gölge Oyunu” (1977), “Osmanlı Şenliklerinde Türk Sanatları” (1982), “Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu” (1983), “Geleneksel Türk Tiyatrosu. Köylü ve Halk Tiyatrosu Gelenekleri” (1985), “Türkiye’de İtalyan Sahnesi – İtalyan Sahnesinde Türkiye” (1989, “La Scena Italiana in Turchia-La Turchia Sulla Scena Italiana” adıyla gözden geçirilmiş İtalyanca yb. 2004), “16. Yüzyılda İstanbul. Kent-Saray-Günlük Yaşam” (1993, yb. 2011), “Minyatürlerle Osmanlı-İslâm Mitologyası” (1998, yb. 2007), “Tiyatro, Bale ve Opera Sahnelerinde Kanûnî Süleyman İmgesi” (1999), “40 Gün 40 Gece. Osmanlı Düğünleri-Şenlikleri-Geçit Alayları” (2000, yb. 2020), “Ritüelden Drama. Kerbelâ-Muharrem-Ta‘ziye” (2002), “Osmanlı Tasvir Sanatları 1: Minyatür” (2002, yb. 2014, İngilizce 2017), “Osmanlı Tasvir Sanatları 2: Çarşı Ressamları” (Türkçe ve İngilizce 2018), “Kısa Türk Tiyatrosu Tarihi” (2019), “Dionisos ve Anadolu Köylüsü” (2019), “Karagöz: Turkish Shadow Theatre” (2019), “Kırk Gün Kırk Gece – Osmanlı Düğünleri, Şenlikleri, Geçit Alayları” (Türkçe ve İngilizce 2020).