Prens Sabahaddin
Prens Sabahaddin Padişah Abdülmecid’in kızı Seniha Sultan ile Damat Mahmut Celaleddin Paşa’nın oğlu olan Prens Sabahaddin 1877’de İstanbul’da doğdu, 30 Haziran 1948’de İsviçre’nin Neuchâtel kentinde öldü. 1899’da II. Abdülhamid yönetimini eleştirdiği için gözden düşen babasıyla birlikte Fransa’ya gitti. Paris’te, siyasetbilimciler ve toplumbilimcilerle ilişki kurdu. Yurtdışında Abdülhamid’in baskıcı yönetimine karşı mücadele eden Osmanlı aydınlarını bir araya getirmeye çalıştı; birinci (1902) ve ikinci (1907) Jön Türk kongrelerini topladı. Teşebbüs-i Şahsi ve Adem-i Merkeziyet Cemiyeti’ni kurdu. Terakki dergisini yayımlayarak kişisel girişimciliği ve yerel yönetimi savunan görüşlerini açıkladı. II. Meşrutiyet’ten sonra İstanbul’a dönerek Osmanlı Ahrar Fıkrası’nın kuruluşunu teşvik etti (1908). İstanbul’da düzenlediği sohbet toplantılarında Merkeziyetçiliğe karşı çıkan görüşleri nedeniyle, İttihatçılarla arası açıldı. Buna karşın görüşleri asker ve sivil aydın çevrelerde taraftar kazandı. Baskılardan kurtulmak için gittiği yurtdışından 1920 başında döndü. Cumhuriyet döneminde Osmanoğulları ülkeden çıkarılınca (1924) önce Fransa’ya, daha sonra İsviçre’ye yerleşti. Ölümünden bir süre sonra kemikleri Türkiye’ye getirtilerek Eyüp Mezarlığı’nda, babası nın yanına gömüldü. Prens Sabahaddin, Ziya Gökalp’in Durkheim’dan etkilenerek öne sürdüğü toplumcu görüşe karşı, Le Play’in bireyci anlayışını savundu. Edmond Demolins’in Anglo-Saksonların Üstünlüğü Neden İleri Geliyor? adlı yapıtı, görüşlerinin temelini oluşturdu. Prens Sabahaddin, çeşitli tarihlerde yayımlanan yapıtlarında, Osmanlı Devleti’nin çöküşünü, bu görüşler doğrultusunda, zümrelerin egemen olduğu bir toplum olmasıyla açıkladı, merkezi otoriteye karşı ve kişisel girişimciliğe destek veren bir yaklaşımı savundu.
